Ustawa o komornikach

Ustawa o komornikach – czego dotyczy?

Ustawa o komornikach sądowych i egzekucji to bardzo ważny akt prawny, który powinien znać każdy obywatel. Każdego z nas mogą bowiem dotknąć problemy finansowe, które poskutkują postępowaniem egzekucyjnym. Wystarczy, że z powodu braku środków nie uregulujemy w terminie pożyczki, by pożyczkodawca skierował sprawę do sądu i potem do komornika w celu odzyskania swojej należności. Na takie sytuacje warto być przygotowanym, czyli znać zakres uprawnień komornika oraz zasady postępowania egzekucyjnego i związane z nim koszty.

Prawo komornicze do 2018 roku regulowała Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji. Przez ponad 20 lat obowiązywania była 50 razy zmieniana i uzupełniania o nowe przepisy, dlatego w konsekwencji stała się niespójna i wymagała całkowitego przeredagowania. Nastąpiło to w 2018 roku – to wtedy uchwalono nową ustawę o komornikach oraz dodatkową ustawę o kosztach komorniczych.

Aktualnie obowiązująca ustawa o komornikach i egzekucji reguluje między innymi następujące kwestie:

• prawa i obowiązki komornika,
• tryb powoływania komorników oraz sposób ich przygotowania do wykonywania obowiązków,
• zasady nadzoru nad komornikami.

Cały akt prawny ma ponad 130 stron i przeszło 300 artykułów pogrupowanych w 14 rozdziałów. Dość szczegółowo zatem opisuje działalność komorników. Warto tutaj przypomnieć, że mają oni status funkcjonariuszy publicznych, którzy działają przy sądach rejonowych.

Ustawa o komornikach sądowych i egzekucji – co się zmieniło?

Nowa ustawa o komornikach sądowych i egzekucji obowiązuje od 2019 roku, ale tekst jednolity tego aktu prawnego ukazał się rok wcześniej w Dz. U. 2018 poz. 771. Zastąpił on obowiązującą wcześniej ustawę z 1997 r. i wprowadził wiele zmian w przepisach.

Najważniejsze zmiany w ustawie o komornikach dotyczą:

• kontroli i nadzoru nad działalnością komorników,
• wymagań stawianych osobom pełniącym funkcje komornika,
• zasad przeprowadzania czynności egzekucyjnych (np. obowiązek wykonywania ich osobiście przez komorników i nagrywania),
• ułatwienia składania skargi na komornika (stosowny formularz komornik musi przekazać dłużnikowi podczas wykonywania czynności egzekucyjnych),
• sprecyzowania listy ruchomości niepodlegających zajęciu.

Zmieniony został także art. 49 ustawy o komornikach z 1997 roku o opłatach egzekucyjnych. Zastąpiła go bowiem odrębna ustawa o kosztach komorniczych, która przewiduje całkowicie odmienny sposób ich naliczania.

Jakie zmiany wraz z nowelizacją 2020? Głównymi założeniami w ramach projektu nowej ustawy komorniczej 2020 są:

• nagrywanie wszystkich czynności egzekucyjnych, które są prowadzone w terenie
• uregulowanie kosztów postępowań prowadzonych przez komornika sądowego
• ujednolicenie wysokości opłat egzekucyjnych – minimalna 150 zł, maksymalna nie może przekraczać 50 tys. zł
• otrzymywanie przez dłużnika specjalnego formularza skargi na czynności komornika
• zwiększenie uprawnień nadzorczych i kontrolnych ministra sprawiedliwości nad komornikami
• częstsze kontrole kancelarii komorniczych
• dokonywanie kontroli finansowej kancelarii komorniczych przez naczelnika właściwego urzędu skarbowego
• zawieszenie komornika w czynnościach na każdym etapie postępowania dyscyplinarnego przez ministra sprawiedliwości

Nowa ustawa o komornikach – kiedy weszła w życie?

Prace nad nową ustawą komorniczą trwały wiele miesięcy. Gotowy projekt ustawy o komornikach sądowych trafił pod obrady Sejmu jeszcze w maju 2017 roku. Dopiero niemal rok później, bo 22 marca 2018 roku została ona uchwalona przez parlament (po uwzględnieniu kilku poprawek), natomiast Prezydent podpisał ją 5 kwietnia 2018 r.

Oba akty prawne, czyli nowa ustawa o komornikach sądowych i egzekucji z dn. 22 marca 2018 roku oraz ustawa o kosztach komorniczych z 28 lutego 2018 roku, weszły w życie 1 stycznia 2019 roku.

Nowa ustawa o komornikach – zmiany, które wprowadzono

Jeśli chodzi o zmiany, jakie wprowadziła nowa ustawa o komornikach uchwalona przez sejm w 2018 roku, warto omówić najpierw te najważniejsze z punktu widzenia dłużników.

Komornik a asesor

Przede wszystkim czynności egzekucyjne, szczególnie te wykonywane poza kancelarią, muszą być teraz realizowane osobiście przez komorników, którzy nie mogą się już wyręczać asesorami, jak miało to miejsce wcześniej. Jedyne zadania, jakie może realizować asesor, mogą mieć charakter szkoleniowy, dlatego za ich skutki odpowiedzialność ponosi komornik.

Asesor może dokonywać jedynie w ograniczonym zakresie egzekucji lub zabezpieczenia roszczenia, jeżeli w dniu zlecenia jego wartość nie przekracza kwoty 100 000 złotych. Nie może jednak zajmować się egzekucją z nieruchomości, także w przypadku egzekwowania zadłużenia z tytułu pożyczki lub kredytu hipotecznego.

Nagrywanie czynności egzekucyjnych

Przeprowadzane w terenie czynności komornik musi rejestrować, nagrywając zarówno obraz, jak i dźwięk. Takie nagranie należy dołączać do akt sprawy, aby można było na jego podstawie wyjaśnić wszelkie wątpliwości co do przebiegu egzekucji.

Ograniczenie listy ruchomości podlegających zajęciu

Nowe przepisy o egzekucji komorniczej zakazują zajęcia przedmiotów niezbędnych dłużnikowi do codziennej egzystencji. Komornik nie może zatem pozbawić dłużnika np. łóżka, lodówki, czy kuchenki.

Formularz skargi na czynności komornika

W świetle nowych przepisów dłużnicy zyskali również ułatwienie dochodzenia swoich praw. Komornik ma bowiem teraz obowiązek przekazać dłużnikowi formularz skargi na czynności komornicze.

Obszar działalności komornika a nowa ustawa o komornikach – co się zmieni?

W myśl nowej ustawy o komornikach sądowych zawężony został także obszar ich działalności. Aktualnie komornik może operować wyłącznie w obszarze swojego rewiru. Jedynie w sytuacji gdy w ciągu ostatnich 6 miesięcy nie będzie miał zaległości w prowadzeniu spraw, ma prawo przyjąć dodatkowe zlecenia spoza rewiru.

Nowe przepisy znacząco także ograniczyły swobodę przyjmowania spraw z wyboru wierzyciela – komornik może je przyjmować tylko wtedy, jeśli w ciągu roku ma nie więcej niż 2,5 tysiąca spraw i jeśli jego skuteczność w działaniu nie jest niższa niż 35%.

Ustawa o komornikach – nowy system opłat egzekucyjnych

Nowy system opłat wprowadza z kolei ustawa o kosztach komorniczych – chodzi tutaj o opłaty pobierane przez komornika, a nie opłaty windykacyjne naliczane przez wierzycieli.

Podstawowa stawka przy egzekucji roszczeń pieniężnych wynosi 10% wartości odzyskanych kwot (wcześniej wynosiła nawet 15% i częściowo zależała od wysokości przeciętnego wynagrodzenia).

Stawka podstawowej opłaty może być jednak obniżona do 3%, jeśli dłużnik w ciągu miesiąca od zawiadomienia o wszczęciu egzekucji wpłaci komornikowi część lub całą kwotę długu. W tym przypadku opłata minimalna pobierana od dłużnika wynosi 150 zł.

Ustalona została także opłata maksymalna – nie może ona przekroczyć 50 000 zł.

Co ważne, opłaty egzekucyjne trafiają teraz do budżetu państwa, natomiast komornik otrzymuje od nich prowizję jako wynagrodzenie.

Ustawa o komornikach – kontrola pracy komorników i zwiększony nadzór sądów

Zmiany komornicze z 2019 roku najszerzej były komentowane w aspekcie zwiększenia nadzoru nad pracą komorników. Poszerzono w tym zakresie kompetencje prezesów sądów rejonowych, którym podlegają bezpośrednio komornicy, jak i samego Ministra Sprawiedliwości.

Przede wszystkim kontrole kancelarii komorniczych będą się odbywały częściej, bo co 2 lata, a nie co 4. Dodatkowo wprowadzono możliwość przeprowadzania kontroli incydentalnych.

Prezesi sądów rejonowych zyskali uprawnienie zawieszenia komornika naruszającego przepisy lub zasady etyki na 30 dni oraz wnioskowania do Ministra Sprawiedliwości o jego odwołanie. Sam Minister może także z urzędu wszcząć postępowanie administracyjne zmierzające do odwołania komornika, który w sposób rażący łamie prawo.

Ustawa o komornikach – obowiązek wezwania policji na miejsce interwencji

Kolejną ważną zmianą, jaką wprowadziło nowe prawo komornicze w 2019 roku, jest obowiązek asysty funkcjonariuszy Policji przy przymusowym otwarciu i przeszukaniu mieszkania lub innej nieruchomości dłużnika. Chodzi tu o sytuacje, gdy dłużnik odmawia wpuszczenia komornika do środka lub nie stawia się na wyznaczoną datę czynności.

Nowa ustawa o komornikach a aplikacja komornicza – jak zostać komornikiem?

Nowe przepisy wprowadziły również większe wymagania, jakie muszą spełnić osoby chcące wykonywać zawód komornika. Przede wszystkim wszyscy komornicy muszą mieć wyższe wykształcenie prawnicze – dotychczasowi funkcjonariusze na uzupełnienie wykształcenia dostali 7 lat od wejścia w życie ustawy, a więc do końca 2025 roku. Jeśli nie zdążą, stracą prawo do wykonywania zawodu. Określono również minimalny i maksymalny wiek komornika – aby wykonywać zawód, musi mieć co najmniej 28 i co najwyżej 65 lat.

Nabór na aplikację komorniczą przeprowadzany jest w drodze egzaminu. Komisje kwalifikacyjne są powoływane przez Ministra Sprawiedliwości. To on także podejmuje ostateczną decyzję o wpisaniu osoby na listę aplikantów komorniczych. Sama aplikacja trwa 2 lata i ma na celu nie tylko zapoznanie się z pracą komornika, ale także (co wprowadziły nowe przepisy) przyswojenie zasad etyki zawodowej.